|
در این مقاله به گیاه شناسی بوقناق با نام علمی Eryngium billardieri و جایگاه آن در طب سنتی بر پایه ی مقالات علمی پرداخته می شود.
نویسنده : رحیمی، کارشناس ارشد گیاهان دارویی
مشخصات گیاه
بوقناق با نام علمی Eryngium billardieri گیاهی از راسته Apiales و تیره ی Apiaceae می باشد. در این جنس حدود 250 گونه وجود دارد که در اقصی نقاط کره ی زمین پخش شده است و بیشترین تنوع آن مربوط به آمریکای جنوبی می باشد.
در قاره آسیا بیشترین توزیع آن در ترکیه، قفقاز، عراق، لبنان، ایران، پاکستان می باشد. 9 گونه از این جنس خاردار نیز درایران پخش شده است 1،2،3.
در جنس اریگنیوم هم گونه های یک ساله و هم چند ساله وجود دارد. برگ ها بدون کرک بوده و معمولا خاردار می باشند. گل های آبی و سفید چتری شکل در میان حلقه های از 6 الی 8 براکته متناوب خاردار قرار گرفته است. براکته ها حدود 2 الی 3 برابر طویل تر از گل ها بوده و ارتفاع گیاه تا 50 سانتی متر می رسد4.
ترکیبات شیمیایی
از ترکیبات شیمیایی این جنس می توان به تانن، ساکارز، ساپونین، الکالوئید، استیلن (acetylene)، فلاونوئیدها، کومارین و تری ترپنوئیدها، سزکوئی ترپنوئیدها، مونوترپن5،6، کامفرول (Kampferol)، کلروژنیک اسید (Chlorogenic)، کافئیک اسید، لوتئین و β کاروتن اشاره کرد. بسیاری از این ترکیبات دارای خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد التهابی می باشند6.
به دلیل وجود ترکیبات فعال که احتمالا در عملکرد کبد، کلیه ها و در کنترل چربی خون موثر می باشند در طب سنتی از اریگنیوم در درمان بیماری های کبدی و کلیوی مورد استفاده قرار میگیرد.
کاربردهای درمانی
اریگنیوم گیاهی مدر بوده و دارای خاصیت ملین می باشد. از بذور و تنتور ریشه ی آن برای درمان سنگ کلیه، عفونت ها، بیماری های پوستی و نیز تومورها استفاده می شود. علاوه بر این به عنوان پادزهر گیاهی در مارگزیدگی و درمان بیماری های کبدی، ناباروری و نیز مسمومیت کاربرد دارد 7، 8.
از اثرات درمانی این گیاه می توان به درمان بیماری های کبدی اشاره کرد. چربی ها به دلایل مختلف و به ویژه در شکل تری گلیسرول در کبد ذخیره شده و منجر به بیماری کبد چرب می شوند9. کبد چرب یکی از عوامل بیماری های مزمن کبد در کودکان و بزرگسالان می باشد.
بخش های هوایی و ریشه های گونه های مختلف این گیاه در طب سنتی در جهت اهداف مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. به طور مثال از عصاره ریشه آن برای درمان روماتیسم و التهابات غشای مخاطی استفاده می شود.10،11،12،13
بخش های هوایی برخی گونه های اریگنیوم در ترکیه علاوه بر مصرف خوراکی ، در جهت درمان زخم ها نیز کاربرد دارد14.همچنین از عصاره تازه آن در جهت درمان التهابات غشاهای مخاطی و نیز از بخور آن برای درمان زکام مورد استفاده قرار میگیرد. از مخلوط ریشه ی پودر شده آن همراه با تنباکو در جهت ترک سیگار استفاده می شود.15
این گیاه همچنین دارای فعالیت ضد التهابی، ضد میکروبی و نیز دارای ویژگی های آنتی اکسیدانی می باشد. علاوه بر این قادر به مهار پراکسیداسیون لیپیدی در کبد موش می باشد.16
در بیشتر گونه های این جنس برگ ها و ریشه ها مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین اثر ضد دیابتی آن در برخی گونه ها مورد مطالعه قرار گرفته است. 17با این حال فعالیت های داروی آن به صورت گسترده مورد مطالعه قرار نگرفته است.
REFERENCES
1 R Saxena, SD Zucker, JM Crawford: Anatomy and physiology of the liver. In: ZakimD, TD
Boyer, 4thEdtion. Hepatology: A textbook of liver disease, Philadelphia: WB Saunders; 2006;1-16.
2 HU Ozkol , O Calka , N Akdeniz , SM Pinar, Dermatitis. 2014, 25(3):140-6.
3 H Farhan, F Malli, H Rammal, A Hijazi, A Bassal, Ann Biol Res, 2012c, 3(1), 149-156.
4 .Jump up RHS A-Z Encyclopedia of Garden Plants. United Kingdom: Dorling Kindersley. 2008. p. 1136. ISBN 1405332964.
5 JHA Pual, CE Seaforth, T TikaSingh, Fitotherapia.; 2011,82(3), 302-8.
6 A Zarei, S Changizi Ashtiyani, A Rezaei, N Abdolyousefi, JMP; 2013, 12 (4); 117-127.[7 H Rammal, H Farhan, M Hawraa, A Hijazi, A Kobeissy, DB Badran,. Int Res J Pharm. 2013,4 (5)132-136.
8 C Promkum,. C Butryee, S Tuntipopipat, P Kupradinun, Asian Pac J Cancer Prev.; 2012,13(7):3343-7
9 CA Nagle, EL Klett, A Rosalind, RA Coleman, J Lipid Res., 2009, 50 (Suppl): 74–79.
10Vogel, V. J. (1970). American Indian Medicine, p. 31. University of Oklahoma Press, Norman, Oklahoma.
11 Grime, W. E. (1979). Ethno-botany of the Black Americans, p.120. Reference Publ. Inc., Michigan.
12 Boulos, L. (1983). In Medicinal Plants of North Africa, p. 183.Reference Publ. Inc., Michigan.
13 Grieve, M. (1931). A Modern Herbal, p. 407. Jonathan Cape Co., London
14 Davis, P. H. (1972). Flora of Turkey and East Aegean Islands,Vol. 4, p. 292, University Press, Edinburgh.
15 Tabata, M., Honda, G., and Sezik, E. (1988). A Report on Traditional Medicine and Medicinal Plants in Turkey, p.116. Faculty of Pharmacological Sciences, Kyoto University
16 JHA Pual, CE Seaforth, T TikaSingh, Fitotherapia.; 2011,82(3), 302-8.
17 A Zarei, S Changizi Ashtiyani, A Rezaei, N Abdolyousefi, JMP; 2013, 12 (4); 117-127.
